Ulusal Öneme Haiz Sulak Alanlar

Bitlis ili Ahlat ilçesinin güneybatısında bulunan Ahlat Sazlıkları, Van Gölü'nün kuzeybatı sınırında yer almakta olup Bitlis, Van, Ahlat ve Tatvan yerleşim merkezlerine sırası ile 59.0 km, 180.0 km, 6.0 km ve 37.0 km uzaklıktadır. Sulak alan, Bitlis-Ahlat karayolu kıyısında bulunmaktadır. Karayolu sazlığın bir kısmını ikiye ayırmaktadır. Alan Van Gölünün kıyısında yer almakta ve sazlıktan akan tatlı su göle karışmaktadır. Alana Erciş-Ahlat ve Patnos-Ahlat karayolu güzergahından da varılabilmektedir.

1649.0 m yükseklikte ve 2.9 km2 genişliğindedir.

Ahlat sazlığı Bitlis ili Ahlat ilçesi sınırlarında bulunan Van Gölü'nün kıyısında bulunan tatlısu içerikli bir sazlık alandır. Göl kıyısında olmasından dolayı başta kuşlar olmak üzere diğer birçok karasal omurgalıların su ihtiyacını ve barınma ihtiyacını karşılamaktadır. Van Gölünde Endemik balık türü olan İnci Kefali (Chalcalburnus tarichi) ilkbahar döneminde sazlığa ve sazlığı besleyen akarsulara geçerek üremektedir.

Van Gölü'nün kuzeybatısında yer alan Ahlat Sazlıkları Van Gölü sahiline  1.5 km uzunlukta paralel uzanan çoğunlukla sazlıklardan oluşan doğal bir sulak alan özelliği sergilemektedir. Sulak alanın kuzeyinde ve batısında Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlar (tüf, bazalt) yüzeylenmekte olup, doğu kısmı ise Van Gölü'ne açılmaktadır. Sazlıkların bulunduğu bölge ve yakın dolayında ise Kuvaterner yaşlı alüvyon yüzeylenmektedir. Sulak alanın beslenimi yağışlarla birlikte çevresindeki Karmuç Çayı, Pırpıcık Deresi ile sulak alanın batısındaki kaynak boşalımları ile gerçekleşmektedir. Sulak alandan  yüzeysel akım ile boşalım söz konusu değildir. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Ahlat Sazlıkları ve  yakın dolayında yıllık ortalama yağış miktarı 639.0 mm/yıl iken yıllık ortalama sıcaklık değeri ise 9.0 °C civarındadır.

Van Gölü'ne boşalan Karmuç Çayı ile Pırpıcık Dere arasında kalan Ahlat Sazlıkları 1.3 km2'lik oldukça sınırlı bir drenaj alanına sahiptir. Bu nedenle sulak alanın ana beslenimini yağıştan daha çok yüzey suları ile yeraltı suları sağlamaktadır. Sulak alan çevresinde yeraltı suyu seviyelerine ilişkin her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Sulak alanın  Van Gölü kıyısında yer alması ve Van Gölü su seviyesine kıyasla yaklaşık 2 m daha yukarıda olması nedeni ile sulak alandan boşalım yeraltı suları ile Van Gölü'ne doğru gerçekleşmektedir.  Sulak alandan Van Gölüne doğru gerçekleşen söz konusu yeraltı suyu  boşalımı  Van Gölü'nün hacmine oranla  ihmal edilebilecek düzeydedir.

Alanda gözlenen habitat tipleri, Sazlık, Bataklık, Çayırlık ve ağaçlıktır. Alanda tespit edilen canlı türleri bu habitatları beslenme, üreme ve korunma amaçlı kullanmaktadır.  Ötücü kuş türleri daha çok sazlık ve ağaçlık alanları kullanırken Amfibiler daha çok bataklık alanlarda bulunmaktadır.

Sazlıkta biri endemik olmak üzere 4 balık türü balık türü yaşamaktadır. Bunlardan endemik olan İnci kefali Yakın tehlike altında olup (NT) diğeri hassas(VU) kategorisinde yer almaktadır. Alanda Kritik kategoride olmayan (LC) 3 amfibi ve 3 de sürüngen türü tespit edilmiştir. Sazlıkta toplam 105 kuş türü tespit edilmiş olup bunlardan bir tanesi hassas (Vu) kategorisinde yer almaktadır.

 

Akgöl Van ili Özalp ilçesi sınırlarında olup, Van yerleşim alanının doğusunda ve Özalp yerlaşim alanının ise güneyinde yer almaktadır.  Akgöl Van, Özalp ve Gürpınar yerleşim birimlerine sırası ile 81.0 km, 21.0 km ve 80.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

2343 m yükseklikte ve 12030 dekar genişliğindedir.

Alanı besleyen fazla bir kaynak bulunmamaktadır. Gölü besleyen en önemli kaynak yağışlar ve eriyen kar sularıdır. Alana akan önemli bir tatlı su kaynağı olmadığı için etrafında yoğun bir sazlık ve bataklık alan bulunmamaktadır. Ancak özellikle kuş türlerinin beslenme alanlarında birisidir.

Van Gölü'nün doğusunda yer alan Akgöl, doğal göl özelliği sergilemekte olup sodalı su içermektedir. Göl çevresinde genel olarak Üst Kratese yaşlı Volkanik Kayaçlar yüzeylenirken, sulak alanın yakın dolayında ise silt-kil-kum birimlerinden oluşan Kuvaterner yaşlı Alüvyon yüzeylenmektedir. Gölün beslenimi yağışlarla birlikte çevresindeki mevsimsel akarsular ve yeraltısuyu ile gerçekleşiriken, gölden yüzeysel akım ile boşalım söz konusu değildir. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Akgöl'ün yakın dolayında gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 460.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 5.0 °C olarak hesaplanmıştır.

Van il merkezinin doğusunda yer alan Akgöl, yaklaşık 4.0 km2'lik bir yüzeysel drenaj alanına sahiptir. Drenaj alanı içinde yer alan mevsimsel akarsular ile beslenmektedir. Göl çevresinde yeraltı suyu seviye gözlemleri ile ilgili her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Söz konusu göl tabanından havza dışına yeraltı suyu katkısının olmadığı veya ihmal edilebilecek düzeyde olduğu düşünülmektedir. Hidrolojik açıdan değerlendirildiğinde, göle drenaj alanında yeraltı suyu katkısı söz konusu olup gölden yeraltı suyu ile boşalımın olmadığı öngörülmektedir.

Alanın etrafında kısa bir şerit halinde kumluk kıyı ve devamında cayırlık alanlar gelmektedir. Akgöl buharlaşmanın etkisi ile suların kaybolması sonucu ilkbaharda mevcut göl sahası yaz sonuna kadar iyice daralır. Potamogetono-Charetum hispidae ve Taraxaco-Iridetum musulmanicae birlikleri yayılış göstermektedir.

Akgölün bitki örtüsünü oluşturan bitki birlikleri ve bu birliklerin floristik kompozisyonu ve alanda yayılış gösteren diğer taksonlar Ek 2'de liste halinde verilmiştir. Bölgede yayılış gösteren Etek karanfili(Dianthus masmenaus var. glabroscen)Endemik bir bitki türüdür.

Alan yüksek rakımda ve step habitatı ile yakın olduğundan alan etrafında sürüngen ve memeli türleri yoğun gözlenmiştir. Alanda 4 sürüngen, 3 memeli türü bunlardan biri yakın tehlikede(NT), biri hassas(VU) kategoride olmak üzere 2 balık türü ve bir tehlikede (EN) biri yakın tehlikede olmak üzere 80 kuş türü belirlenmiştir.

 

​​Arin Gölü, Van ili Erciş ilçesi ile Bitlis ili Adilcevaz ilçeleri ortasında sınırda kalan bir sulak alandır. Süphan Dağının güney yamacı ile Van Gölünün Kuzey kıyısı arasında bulunan göle, ulaşım Erciş-Adilcevaz karayolundan sağlanmaktadır. Bitlis ili Adilcevaz ilçesinin doğusunda yer alan Sodalı Göl, Van Gölü'nün kuzeyinde yer almakta olup Bitlis, Van, Adilcevaz ve Erciş yerleşim birimlerine sırası ile 108.0 km, 155.0 km, 22.0 km ve 56.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

1658.0 m yükseklikte ve 57.5 km2 genişliktedir.

Türkiye'nin Van Gölü Havzası'ndaki Önemli Kuş Alanlarından biri olan Arin Gölü kuşlar açısından son derece önemli bir alandır. Özellikle göç dönemlerinde bu önem dünya ölçeğinde artmaktadır. Nesli dünya çapında tükenme tehlikesi altında olan Dikkuyruk ördek (Oxyura leucocephala) alanda büyük sayılarda üremekte ve göç döneminde konaklamaktadır. Ayrıca alanda üreyen macar ördeği (Netta rufina) ve angıt (Tadorna ferruginea)ın yanı sıra sonbahar göç döneminde önemli sayılarda alanda konaklayan ötücü kuğu (Cygnus cygnus) ve diğer su kuşları alanın önemini arttırmaktadır.

Van Gölü'nün kuzeyinde yer alan Arin(Sodalı) Gölü yaklaşık 65.0 km2'lik bir yüzeysel drenaj alanına sahip olup kapalı havza özelliği sergilemketedir. Drenaj alanı içinde yer alan mevsimsel akarsular ile beslenmektedir. Göl çevresinde yeraltısuyu seviye gözlemleri ile ilgili her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Gölün, Van Gölü kıyısında yer alması ve Van Gölü su seviyesine kıyasla yaklaşık 10.0 m daha yukarıda olması nedeni ile söz konusu gölde Van Göl'ne yeraltısuyu katkısının olmadığı veya ihmal edilebilecek düzeyde olduğu düşünülmektedir. Hidrolojik açıdan değerlendirildiğinde göle drenaj alanında göle, yeraltısuyu katkısı söz konusu olup gölden yeraltısuyu ile boşalımın olmadığı öngörülmektedir.

Alanda Görülen baskın habitat tipi sazlık ve bataklık alanlardır. Sazlık alanların önünde yer alan bataklık alanlar kıyı kuşları için beslenme alanlarını oluşturmaktadır. Sazlık alanlar ise beslenme ve korunma amacı ile kullanılmaktadır. Gölün doğu ucunda  Phragmites australis' in yoğun olarak bulunduğu sazlık alanlar bulunmaktadır. Ayrıca bataklık alanlarda bulunmaktadır.

Arin Gölünün Fizikokimyasal açıdan yüksek soda oranına sahip olması gölde bulunacak balıkları sınırlamıştır. Havzadaki sodalı göllere ve Van gölüne adapte olan inci kefali (Chalcalburnus tarichi) burada bulunmamaktadır. Bunun gerekçesi olarak arin gölüne dökülen tatlı su kaynağının olmaması ve türün üremek için tatlısulara geçememesidir. Alanda 3 sürüngen ve 2 iki yaşamlı türü tespit edilmiştir. Alanın ornitolojik önemi uluslararası niteliktedir. Alanda Tehlike kategorisinde olan (EN) 2 tür bulunmaktadır. Tehlike kategorisindeki türlerden birisi alanda üreyen, beslenen ve alanı göç dönemlerinde toplanma alanı olarak kullanan dikkuyruk (Oxyura Leucocephala) ördektir. Mart 2014 tarihinde yapılan gözlemlerde Arin gölündeki Dikkuyruk sayısı 853 olarak sayılmıştır. Ayrıca Tehlike kategorisine yakın (NT) 4 tür bulunmaktadır. Gölün yakınında olmayıp ancak etrafındaki tarlalarda üreyen ve hassas(VU) kategorisinde yer alan Toy kuşu (Otis tarda) da bu listeye dahil edilmiştir.

 

Bendimahi Deltası, Van Gölü'nün kuzeydoğu ucunda Van-Erciş karayolu üzerinde, Muradiye ilçesinden Van Gölü'ne kadar uzanmaktadır. Van Gölü'nün kuzeydoğu ucunda Van İli Muradiye ilçesinin güneydoğusunda yer alan Bendimahi Deltası Van, Muradiye ve Erciş yerleşim birimlerine sırası ile 70.0 km, 12.0 km ve 30.0 km uzaklıkta yer almaktadır.Muradiye Şelalesi ile başlayan sulak alan; tarihi asma köprü, şeytan köprüsü, eski Bendimahi köprüsünü ve son olarak yeni köprüyü geçerek Van Gölüne ulaşır. Göl kıyısında Bendimahi Çayı'nın deltasında geniş sazlık ve bataklık alanlar yer almaktadır.

Yüksekliği 1650m ve Genişliği yaklaşık 97 km2 dir.

Bendimahi deltası Muradiye şelalesi suyunun Muradiye ilçesinden sonra  yayılım yapmasıyla başlar Van gölünde dökülmeden önce geniş bir sazlık bataklık oluşturur. Van Gölünü besleyen en önemli tatlısu kaynaklarından birisidir. Geniş yayılım göstermesi, etrafında sazlık, bataklık ve çayırlık alanların olması biyolojik çeşitliliği olumlu anlamda desteklemektedir. Birçok su kuşu türünün üreme alanı olmakla beraber Van Gölü havzasında endemik olan inci kefali ve bendimahi kertenkelesine ev sahipliği yapmaktadır. 

Bendimahi Deltası Van Gölü'nün kuzeydoğu ucunda yer alan Alaçay'ın Van Gölü'ne boşalım yaptığı yerde  gelişmiştir. Van Gölü'nün kuzeyinde Aladağ ve Tendürek dağı arasında doğan Bendimahi Çayı Çaldıran ovasını sular özelliği sergilemektedir. Çaldıran ovasını takiben çeşitli vadileri geçerek Muradiye ovasına gelir. Burada çeşitli büyüklükte şelaleler oluşturarak Van Gölü'ne dökülür. Göle döküldüğü alanda 500 -600 m genişliğe ve yaklaşık 2 km uzunluğa sahip  alanda gelişen sulak alan dışında  menderesli akış gösteren Alaçay'ın yatak değiştirmesine bağlı olarak gelişmiş terkedilmiş menderes (oxbow) gölleri de bulunmaktadır.  Bendimahi deltası ve civarındaki düzlüklerde  Holosen yaşlı  eski alüvyon ile Kuvaterner yaşlı Alüvyon yüzeylenmektedir.Taban arazi toprakları IV. jeolojik zamanda oıuşmuş alüvyallerden ibarettir.  Deltanın sediman ve su beslenimini Alaçay sağlamaktadır. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu alanda  uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 480.0 mm/yıl iken uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 8.0 °C'dir.

Alaçay'ın Van Gölü'ne boşalım yaptığı alanda gelişmiş sulak alandan oluşan Bendimahi deltası beslenimini tamamen Alaçay'ın getirdiği yüzey suları ile sağlamaktadır.  Su dışında en önemli işlevi  sediman getirimi olan Alaçay'ın sulak alan girişindeki ortalama debisi 10 .6 m3/s civarındadır. Sulak alan ve civarında geniş alanlar kaplayan alüvyon birimler verimli akifer özelliği taşırlar.  Sulak alan civarında yeraltısuyu seviye gözlemlerine ilişkin kayıt bulunmamasına rağmen alana yakın düzlüklerde  yeraltısuyu seviyesinin  birkaç metre derinde olduğu düşünülmektedir. Sulak alanın Van Gölü'ne yakın bölümlerde bulunan yeraltısuyu  yer yer Van Gölü suyu gibi sodalı özellik taşır. 

Alanın tatlısu kaynağının etrafında geniş yayılım göstererek oluşması sazlık bataklık alanların gelişmesine olanak tanımıştır. Sazlık alanlarda sürüngen, amfibi ve kuşlar yoğun olarak bulunmaktadır.  Van Gölü ile arada oluşan kemer şeklindeki setlerle ayrılan gölcük şeklindeki alanlarda Potemetum pectinati birliği yayılış gösterir. Göle yakın genellikle alüvyal nemli çamurlu topraklarda Butometum umbellati birliği yayılış gösterir. Puccinellietum giganteae göl sahilinde yaygın olarak yayılış gösteren bitki birliğidir. Bendimahi çayının Van gölüne döküldüğü yerde geniş sazlıklar ve subasar alanlar uzanır. Çayın üzerinde yer yer saz adaları bulunur. Kamışlıklarda (Phragmitetum australis, Typhaetum latifoliae) birlikte bulunabilmektedir.

Alan Van Gölü havzasındaki en önemli sulak alanlardan birisidir. Alanda 2 si endemik 1 i hassas(VU) olmak üzere toplam 5 balık türü, Yine 1 tanesi tehlike kategorisinde (EN) ve endemik olmak üzere 4 sürüngen ve 4 amfibi türü belirlenmiştir. Alanda yoğun bir kuş populasyonu ve çeşitliliği vardır. Alanda tespit edilen 170 kuş türünden 3 tanesi tehlike kategorisinde(EN), 4 tanesi tehlike sınırında (NT) ve 1 taneside hassas (VU) kategorisinde yer almaktadır. Alan civarında biri yakın tehlike kategorisinde(NT) olmak üzere 3 tür tespit edilmiştir.

Alanın göle bakan kesiminde kısmi olarak saz kesimi yapılmaktadır. Sonbaharda çoğu kez sazlar yakılmaktadır. Ayrıca balıkçılık yoğun olarak görülmektedir.

Otlatma, tarımsal faaliyetler, Saz Kesimi, Balıkçılık yapılmaktadır.

Van ili Erciş ilçesinin güneyinde bulunan Çelebibağı  Sazlıkları, Van Gölü'nün kuzey sınırında yer almakta olup Van, Erciş ve Muradiye yerleşim merkezlerine sırası ile 100 km, 4 km ve 45 km uzaklıktadır. Alanın biyolojik yapısının yanısıra tarihsel önemide bulunmaktadır. Alanda tarihi Erçis kalesi ve tarihi Selçuklu Mezarlığı bulunmaktadır.

1650m yükseklikte ve 16.7 km2 genişliğindedir.

Zilan çayının Van Gölüne döküldüğü yerde oluşan Çelebibağ sazlığı sucul vejetasyon açısından oldukça fakirdir. Genellikle bataklık olan sazlığın en önemli avantajı inci kefalinin üreme öncesi sazlık kısmına gelerek tatlısuya geçmesidir. Bu dönemde mansaplarda oldukça yoğun balık görüldüğünden özellikle kuşlar açısından iyi bir beslenme alanını oluşturmaktadır.

Van Gölü'nün kuzeyinde yer alan Çelebibağı Sazlıkları Zilan ve Çayı ve İrşat suyu'nun Van Gölüne boşalım yaptığı alanda gelişmiş doğal bir sulak alandır. Sulak alan, 112.4 km2 lik bir alan kaplayan Erciş Ovasının güneyindeki Van Gölü sınırında bulunmaktadır. Erciş Ovasının ortalama yükseltisi 1730 m iken sulak alanın büyük bir kısmı 1650 m kotunda yer alır.  Sulak alan sisteminin ana drenaj sistemini Zilan Çayı ve kolları ile İrşat Suyu oluşturmaktadır. Sulak alanın Van Gölü sınırında yer alması  Van Gölü seviye değişimlerinden etkilenmesine neden olmaktadır.  1996 yılında  Van Gölü seviyesinin  yaklaşık 4 m yükselmesi Van Gölü kısıyındaki diğer sulak alanlar gibi Çelebibağı Sulak alanında da tahribata neden olmuştur. Çelebibağı Sulak Alanı'nı besleyen ve aynı zamanda boşaltan Zilan Çayı ve İrşat Suyu'nun sulak alan civarındaki debileri sırası ile 4.6 m3/s ve 0.9 m3/s civarındadır. Çelebibağı sulak alanında içinde bulunduğu ovalık alanı sınırlayan bölgede en yaşlı birim Miyosen kireçtaşlarıdır. Kireçtaşlarını üzerine yer yer andezitik ve bazaltik lavlar gelir. Sulak alanın bulunduğu bölge yüzey sularının biriktirdiği killi, kumlu ve çakıllı seviyelerden oluşan alüvyon ile örtülüdür. Alüvyon içindeki kalın kiltaşı tabakası çakıllı ve kumlu seviyeler ile ardalanmaldır.  Bu nedenle ovalık alanda basınçlı akifer sistemi gelişmiş olup, alanda açılan bazı kuyularda yer yer akar artezyen koşulları meydana gelmektedir.  Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Çelebibağı Sazlıkları ve  yakın dolayında yıllık ortalama yağış miktarı 450 mm/yıl iken yıllık ortalama sıcaklık değeri ise 8 °C civarındadır.

Van Gölü'ne boşalan Zilan Çayı ile İrşat Suyu arasında kalan Çelebibağı Sazlıkları  ana beslenimini yüzey suları ile ovadaki yeraltısuları sağlamaktadır. Sulak alan çevresinde yeraltısuyu seviyelerine ilişkin her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Ancak Erciş Ovasında açılmış kuyularda yeraltısuyu seviyeleri +5 ile -30 m arasında değişmektedir. Sulak alan civarında yeraltısuyu seviyesinin  1 m 'den daha düşük olduğu tahmin edilmektedir. Sulak alanın ana boşalımı alandaki su seviyesinin alçalıp yükselmesine bağlı olarak doğrudan veya  yeraltısuyu boşalımı şeklinde  Van Gölü'ne doğru gerçekleşmektedir.  Van Gölü seviyesinin yükseldiği zamanlarda ise göl suları sulak alanın bir kısmını işgal etmektedir.

Alanda bataklık alan oldukça fazladır. Kıyıdan itibaren başlayan bataklık alan ile göl arasında 100 metrelik bir bant oluşmaktadır. Bataklık alanın fazla olması kıyı kuşları ve iki yaşamlılar için ideal alan oluşturmuştur. Ilıca Çayı yatağında akarsu kıyısı bitki örtüsü  ve ıslak çayırlar uzanır. Van gölü kıyısında sazlık alanlar ve çoğunluğu meyve ağaçlarından oluşan tarım alanları bulunur. Bu alanların karakteristik bitki örtüsü su içinde Potemetum pectinati; tuzluluk etkisinde kalan alanlarda Puccinellietum gigantae; Göle dökülen ırmak ağızlarına yakın hafif tuzlu yerlerde Butometum umbellatii ve göl kıyılarında Phragmitetum australii bitki birliklerinin üyeleri bulunur.

Alan balıklar açısından çok önemlidir. Alanda başta endemik ve yakın tehlike kategorisinde(NT)olan İnci kefali (Alburnus tarichi) olmak üzere endemik Erciş Bıyıklı balığı (DD) ve endemik ve tehlike kategorisinde yer alan (EN) çöpçü balığı ile beraber 5 balık türü bulunmaktadır. Alanda 2 amfibi ve 3 sürüngen bulunmaktadır. Alan kuşlar açısından da önemlidir. Sonbahardan itibaren havzaya gelen Ötücü kuğuların (Cygnus cygnus) ve flamingoların (Phoenicopterus ruber) havzadaki birkaç beslenme alanlarından birisidir. Ayrıca tespit edilen 85 kuş türünden 2 tane tehlike (NT) kategorisindedir. Alan civarında 3 memeli tespit edilmiş olup bunlardan biri yakın tehlike (NT) kategorisinde yer almaktadır.

Balıkçılık geleneksel olarak yapılmaktadır. Çelebibağ Sazlıklarının olduğu bölgede Selçuklu dönemine ait mezarlık bulunmaktadır.

Van Gölü'nün güneydoğu ucunda Van İli Edremit ve Gevaş ilçe sınırları içerisinde yer alan Dönemeç Deltası Van, Edremit, Gevaş ve Gürpınar yerleşim birimlerine sırası ile 27.0 km, 15.0 km, 12.0 km ve 22.0 km uzaklıkta yer almaktadır. Van-Gevaş karayolu deltayı bölerek ikiye ayırır.

1650.0 M yükseklikte ve 86 km2 genişliğindedir.

Delta alanı; sazlık, kamışlık, kumul ve çamur düzlükleri ile kaplıdır. Engil Çayı'nın, Van Gölü'ne döküldüğü yerde oluşmuştur. Besin bolluğu ve barınma olanaklarından dolayı birçok kuş türü alanı tercih etmektedir. Özellikle göç dönemlerinde alanın ornitolojik zenginliği artmaktadır. Nesli dünya çapında tükenme tehlikesi altında olan ve alanda üreyen Dikkuyruk ördeği (Akbaş) (Oxyura leucocephala) ilkbahar'da alanda görmek mümkündür. Bununla birlikte göç döneminde kuşların toplanma noktalarından biri olması alanın önemini arttırmaktadır.

Dönemeç Deltası, Van Gölü'nün güneydoğu ucunda Engil (Dönemeç) Çayı'nın Van Gölü'ne döküldüğü yerde oluşmuş D-B uzanımlı doğal bir sulak alan sistemidir. Sulak alanın en doğu sınırında bulunan Dönemeç köyü yakınında genişliği 400 m civarında olan  Dönemeç Deltası  kıyıya doğru genişliği artarak Engil Çayının Van Gölü'ne döküldüğü noktadaki genişliği yaklaşık  2 km ye kadar ulaşmaktadır. Dönemeç Deltasını oluşturan Engil Çayı sulak alan girişinden itibaren düşük eğimin etkisiyle menderesli akışa geçer. Sulak alan girişinden Köşkköy ve Enginsu köyleri arasındaki hatta kadar ana akarsu kanalından akışını yapan Engil çayı bu hattan itibaren   irili ufaklı dallara ayrılarak Van Gölüne boşalım yapmaktadır. 1961-1967 yılları arasında altı yıllık kısa süreli akım gözlemlerine göre (EİE  2504 nolu Gem Köprüsü istasyonu) Engil Çayı'nın sulak alan girişi yakında yıllık ortalama debisi 8.44 m3/s dir. Sulak alan girişinde delta alanı sazlık, kamışlık, kumul ve çamur düzlükleri ile kaplı olup  alanda tarım ve hayvancılık yapılmaktadır. Dönemeç deltası ve civarındaki düzlüklerde  Holosen yaşlı  eski alüvyon ile Kuvaterner yaşlı Alüvyon yüzeylenmektedir.Taban arazi toprakları IV. jeolojik zamanda oıuşmuş alüvyallerden ibarettir.  Deltanın sediman ve su beslenimini Engil Çayı sağlamaktadır. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu alanda  uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 500 mm/yıl iken uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 9 °C dir.

Engil Çayı'nın Van Gölü'ne boşalım yaptığı alanda gelişmiş sulak alandan oluşan Dönemeç deltası beslenimini  Engil Çayı'nın getirdiği yüzey suları ile sağlamaktadır.  Su getirimi dışında sediman getirimi işlevi olan Engil Çayı'nın oluşturduğu alüvyon birimler verimli akifer özelliği taşırlar.  Sulak alan civarında yeraltısuyu seviye gözlemlerine ilişkin kayıt bulunmamaktadır. Ancak, alana yakın düzlüklerde  yeraltısuyu seviyesinin  çoğu yerde 1 m'nin altındaki derinlikte olduğu düşünülmektedir. Sulak alan hem Van Gölü'ne seviye değişimlerinden zaman zaman etkilenmekte hemde membasında yapılan su  yapılarından sediman tutumu nedeniyle etkilenmektedir. Bu etmenler kısmen de olsa deltanın kıyı erzoyonuna maruz kalmasına neden olmaktadır.

Delta alanı; sazlık, kamışlık, kumul ve çamur düzlükleri ile kaplıdır. İlkbahar döneminde çayırlık alanların biçilmek için bekletilmesi alandaki üreme aktivitlerine destek sağlamaktadır. Güzelsu (Engil) Çayının Van Gölü'ne döküldüğü yerde geniş sazlıklar ve subasar alanlar uzanır. Çayın üzerinde yer yer saz adaları bulunur. Kamışlıklarda (Phragmitetum australis, Typhaetum latifoliae), sazlıklarda (Junco gerardii-Caricetum dilutae) ve kumullarda (Butomo-Eleocharitetum palustris) birliklerinin üyeleri bulunmaktadır.

Dönemeç sazlığı içinden geçen Engil Çayı hem sulak alanı besleyen en önemli kaynak hemde endemik ve yakın tehlike kategorisinde (NT) olan inci kefalinin en önemli üreme alanıdır. İnci kefali ile baraber hassas (VU)kategorisinde olan 1 tür ve toplamda 4 tür balık belirlenmiştir. Alanda 4 memeli türü(1 tanesi NT), 4 amfibi türü ve 139 kuş türü belirlenmiştir. Kuş türlerinden küresel anlamda tehlike altında(EN) olan dikkuyruk alanda üremektedir. Yine tehlike altında olan(EN) beyaz akbaba (Neophron percnopterus) alandan beslemektedir.

Erçek Gölü, Van Merkez ilçesi sınırlarında olup, Van Gölü'nün doğusunda yer almaktadır.  Van-Özalp karayolu ile kolay ulaşım imkanlarına sahip olan Erçek Gölü Van il merkezine 30.0 km ve Özalp ilçe merkezine ise 31.0 km  uzaklıkta yer almaktadır.

1803 m  ve 329.5 km2 genişliğindedir.

Göl ekolojik olarak "acı su ekosistemi" olarak sınıflandırılmaktadır. Göl, kapalı bir havza olup su kazancı yağışlar ve yüzey akışlarla, su kaybı ise sadece buharlaşma ile gerçekleşmektedirGölün ekolojik özellikleri ve özellikle kuzey kısımlarının sığ olması başta su kuşları olmak üzere birçok kuş türü için ideal üreme, beslenme veya konaklama alanı olarak tercih edilmesini sağlamaktadır.

Kapalı bir göl olan Erçek Gölü'ne dökülen en önemli akarsu Büyükçaylak Deresi'dir. Diğer adı Memedik Çayı olan Büyükçaylak Dere  İran sınırından doğmakta ve doğu batı yönündeki akışını sürdürerek  Erçek Gölü doğusunda 2km genişliğinde bir delta oluşturarak göle katılmaktadır. Sulak alan civarındaki geçirimli birimler  yamaç molozu, alüvyon yelpazesi ve eski alüvyon yelpazesi ürünleri gibi kırıntılı ve pekişmemiş litolojilerdir. Kapalı bir havzaya sahip olması nedeniyle gölün suları sodalı olup içme veya tarımsal sulama amaçlı kullanılmamaktadır. Göl sodalı olmasına rağmen bölgedeki yeraltısuyu seviyesini denetlemekte, verimli alüvyal toprakların Erçek ovası ve Büyükçaylak Dere yatağında boyunca gelişmesini sağlamıştır.

Erçek Gölü'nün güney ve doğu kıyılarında 10 km genişliğinde düz çayırlık ve ekilebilir araziler yer alır. Kuzey ve batı kısımlarında ise gölün su çizgisi hattı üzeri yüksek tepelerle çevrilmiştir. Göl suyu tuzlu ve sodalı olduğu için ne sulamada ne de evsel ihtiyaçların karşılanmasında kullanılamamaktadır. Gölün güneybatı ve güneydoğu kıyılarında sulardaki mevsimsel yükselmelerle sular alatında kalan ve suların çekilmesiyle nemli çorak bir alan dönüşen yerlerde Puccinellietum giganteae bitki birliği yayılış gösterirken Erçek nahiyesinin doğusundaki göl kıyıları ile step bitki örtüsü arasında iyi gelişme gösteren Taraxaco-Iridetum musulmanicae bitki birliği yayılış gösterir. Sazlık ve kamışlık alanlarda ise Phragmitetum australis ve Typhaetum latifoliae birlik üyeleri yayılış gösterir.

 

Erçek Gölü Van gölü havzasındaki ve doğu Anadolu Bölgesindeki en önemli sulak alanlardan birisidir. Göle endemik (NT) inci kefali sonradan aşılanmıştır. Erçek gölüne akan tatlısularda üremektedir. Göl etrafında 3 amfibi türü, 2 tanesi hassas(VU) kategorisinde yer alan 9 sürüngen, 1 yakın tehlike(NT) kategorisinde olan 9 memeli türü bulunmaktadır. Alan kuş aktiviteleri açısından hareketli ve son derece önemlidir. Alanda tehlike kategorisinde (EN) olan 3 tür bulunmaktadır. Bunlardan biride Dikkuyruk ördek(Oxyura leucocephala) dır. Ayrıca yakın tehlike(NT) kategorisinde 4 tür olmak üzere toplam 185 kuş türü mevcuttur.

 

Bitlis ili Adilcevaz ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan Heybeli (Norşin) Gölü, Van Gölü'nün kuzeyinde yer almakta olup Bitlis, Van, Adilcevaz ve Erciş yerleşim birimlerine sırası ile 83.0 km, 131.0 km, 40.0 km ve 33.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

1650.0 m yükseklikte ve 0.6 km2 genişliğindedir.

Heybeli Gölü, Van Gölünün kuzey kıyısında bir çukur içerisinde oluşmuş bir göldür. Gölün güney ve doğu kısmındaki sazlıklar birçok türün üreme alanıdır. Yine göl içerisinde bulunan adacık özellikle kuşlar ve sürüngenler için önemli bir üreme alanıdır. Gölün Kuzeydoğu kıyılarında Pragmites australis toplulukları görülmektedir.

Van Gölü'nün kuzeyinde yer alan Heybeli (Norşin) Gölü doğal göl özelliği sergilemektedir. Göl çevresinde Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlar (tüf) yüzeylenmekte olup göl tabanı ve yakın dolayında ise silt-kil birimler yüzeylenmektedir. Gölün beslenimi yağışlarla birlikte çevresindeki mevsimsel akarsular ile gerçekleşirken gölden yüzeysel akım ile boşalım söz konusu değildir. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Heybeli (Norşin) Gölü yakın dolayında gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 458.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 8.0 °C olarak hesaplanmıştır.

Van Gölü'nün kuzeyinde yer alan Heybeli (Norşin) Gölü yaklaşık 100.0 km2'lik bir yüzeysel drenaj alanına sahip olup kapalı havza özelliği sergilemektedir. Drenaj alanı içinde yer alan mevsimsel akarsular ile beslenmektedir. Göl çevresinde yeraltı suyu seviye gözlemleri ile ilgili her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Gölün, Van Gölü kıyısında yer alması ve Van Gölü su seviyesine kıyasla yaklaşık 2.5 m daha yukarıda olması nedeni ile söz konusu gölde Van Göl'üne yeraltı suyu katkısının olmadığı veya ihmal edilebilecek düzeyde olduğu düşünülmektedir. Hidrolojik açıdan değerlendirildiğinde göle drenaj alanında göle, yeraltı suyu katkısı söz konusu olup gölden yeraltı suyu ile boşalımın olmadığı öngörülmektedir.

Gölün etrafında bulunana sazlık, çayırlık ve kumluk alanlar birçok kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Göl etrafında tarım arazileri bulunmaktadır. Su içerisinde bulunan sucul bitkiler aynı zamanda bazı kuş türleri için besin oluşturmaktadır.

Heybeli Gölü yüzölçümü olarak küçük olmasına rağmen Tehlike (EN) kategorisinde olan Dikkuyruk ördeğin (Oxyura leucocephala) ürediği önemli alanlardan biridir. Bununla beraber yakın tehlike(NT) kategorisinde yer alan 1 tür ile 71 kuş türünü barındırmaktadır.  Gölde balık bulunmamaktadır. Alanın yakın çevresinde 5 sürüngen, 2 amfibi ve 3 memeli türü belirlenmiştir.

 

Bitlis ili Güroymak ilçesinin kuzeyinde yer alan İron Sazlığı, Nemrut Krater Gölü Ramsar Alanı'nın batısında yer almakta olup Bitlis, Muş, Van, Güroymak ve Tatvan yerleşim birimlerine sırası ile 51.0 km, 55.0 km, 197.0 km, 22.0 km ve 55.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

1280.0 m yükseklikte ve 145.4 km2 genişliktedir.

İron Sazlığı, içerdiği sulak alan habitatları nedeniyle çok sayıda kuş türünün göç zamanında konakladığı ve ürediği bir alandır. İron Sazlığı Doğu Anadolu'da yer alan ekolojik açıdan önemli alanlar arasında sayılmaktadır. Alan geniş sazlıklarla kaplı tek bir küçük bir aynası olan sığ bir sulak alanı içerir.

Nemrut Krater Gölü'nün batısında yer alan İron Sazlığı sulak alanı sığ (~0.5 m) bir derinliğe sahip olup doğal sulak alan özelliği sergilemektedir. İron Sazlığı çevresinde Pliyosen-Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlar (andezit, bazalt) yüzeylenmekte olup göl tabanı ve yakın dolayında ise silt-kil-kum yapısına sahip alüvyon birimler yüzeylenmektedir. İron Sazlığı sulak alan sisteminde su noktalarını, akarsular, soğuksu ve sıcak su kaynakları, göller ve sazlık-bataklık alanlar oluşturmaktadır. Bu alanının ana beslenimini yağışlar, sürekli ve mevsimsel akarsular ve en önemlisi alanının güneydoğu-doğu-kuzey sınırında yer alan soğuksu kaynakları oluşturmaktadır. Sazlık alandaki su kayıplarını ise yüzeysel akım ile Karasu Nehri ve buharlaşma oluşturmaktadır. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu İron Sazlığı yakın dolayında yarı-nemli iklim tipi hakim olup gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 855.0 mm/yıl ve buharlaşma miktarı 1032.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 9.2 °C olarak hesaplanmıştır.

 

İron Sazlığı ülkemizin doğusunda yer alan Murat Nehir havzası içinde yer almakta olup, Muş Ovası'nın doğusunda Karasu Nehri'nin beslenme alanında yer almaktadır. Karasu Nehri'nin Murat Nehri ile birleştiği nokta dikkate alınarak oluşturulan yüzeysel drenaj alanı 2328.5 km2 olarak hesaplanmıştır. İnceleme alanının alt drenaj sınırı, İron Sazlığı'nın batı sınırında bittiği nokta yakınlarından bulunan Karasu Nehri çıkış noktası ile yüzeysel beslenme alanı dikkate alınarak çıkarılmış olup yaklaşık 704.0 km2'lik bir drenaj alanına sahip olup Karasu Nehir havzasının yaklaşık % 30.0'una karşılık gelmektedir. İron Sazlığı'nın toplam alanı yaklaşık 60.0 km2 olarak hesaplanmış olup bu alan içinde serbest su yüzeyi olan sazlık-bataklık alanları ise yaklaşık 7.9 km2 olarak hesaplanmıştır. İron Sazlığı, sahip olduğu alt drenaj alanının (703.9 km2) yaklaşık % 8.5'ini kapsamaktadır.  İron Sazlığı alt drenaj alanının güneybatı kesimini drene eden Karasu Deresi, kuzeybatı kesimini drene eden Çoraksu Deresi ve doğu kesimini drene eden Mazik Deresi sürekli akarsu özelliğinde olup bu akarsular Karasu Nehri'ni oluşturmaktadır. Bu akarsulardan Çoraksu ve Mazik dereleri İron Sazlığına boşalım sağlamaktadır. Karasu Deresi ise İron Sazlığı çıkışında Karasu Nehri'ne ulaşmaktadır. Ayrıca İron sazlıklarının bulunduğu alan ise Karasu Nehri'ne drene olmakta ve yaklaşık debisi 8.2 m3/s olarak hesaplanmıştır.Bu dereler dışında özellikle İron Sazlığının kuzey ve doğu sınırında yer alan ve alüvyon-volkanik kayaç dokanağında boşalım sağlayan kaynaklardan itibaren de bazı sürekli akarsular gözlenmiştir. Bu kaynakların debileri bir kaç lt/s'yi geçmemektedir.İron Sazlığı çevresinde yer alan soğuk su kaynaklarının varlığı alanın kuzey, doğu ve güneyindeki bölgesel yeraltısuyu akım yönünün İron Sazlığına doğru olduğunu göstermektedir. Soğuk su kaynakları özellikle İron Sazlığı'nın GD, D ve K kesiminde (Sütderesi, Gölbaşı, Güzelli, Özkavak ve Sazlıkbaşı köyleri) yer almaktadır. Bu kaynaklar İron Sazlığı'na ait sazlık bataklık alanda ve Pliyo-Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlar ile Kuvaterner yaşlı alüvyon birimin dokanağında boşalım gerçekleştirmektedir. Arazi gözlemlerinde bu kaynakların toplam debisinin 75.0-100.0 lt/s civarında olduğu gözlenmiştir. İnceleme alanındaki soğuksu kaynaklarında gözlenen sıcaklık, pH ve iletkenlik değerleri sırası ile 9.26 - 15.17 °C, 6.80 - 8.41 ve 118.0 - 243.0 mS/cm arasında değişmektedir. Özellikle İron Sazlıklarının yer aldığı ova alanların dağlık alanlar ile kesiştiği noktalardaki soğuk su kaynakları tarımsal sulama amacı ile kullanılmaktadır. İnceleme alanının orta kesiminde yer alan Germav Tepe'nin B, KB ve K kesiminde yer alan sıcak su kaynaklarının sıcaklık değerleri sırası ile 38.60 °C (Batı Kaynak), 34.43 °C (Orta Kaynak) ve  36.20 °C (Doğu Kaynak) olarak ölçülmüştür. Sıcaksu kaynaklarının debilerinin toplam 22.0 lt/s civarında olup lokal amaçlı termal turizm dışında bugün itibari ile her hangi bir amaçla kullanılmamaktadır.

İron Gölü sucul ekosistemlerin çoğunu içerisinde barındırmaktadır. Bunlar arasından göl aynaları, sulak çayırlar ve sazlık-bataklık alanlar İron Sazlığı'nın sulakalan olarak değerlendirilmesini sağlayan önemli habitatlardır. Diğer habitat ve arazi kullanım durumları arasında doğu Anadolu dağ bozkırı habitatı, çalılıklar ve ağaçlıklar, tarım alanları gelmektedir. Göl aynası geniş sazlık alanlar, sulak çayırlar dağ bozkırları ve tarım alanlarından oluşur. Sulak alanın çok büyük bir kısmında Pragmites australis toplulukları ile kaplıdır. Sazlık alanın etrafı sulak çayırlarla Juncus gerardii ve Carex diluta topluluğu ile çevrilidir.

İron Sazlığı Sulak alanın bitki örtüsünü oluşturan bitki topluluklarının floristik kompozisyonu ve alanda yayılış gösteren diğer taksonlar Ek 2'de liste halinde verilmiştir. Ayrıca nesli dünya ölçeğinde tehlike altında (VU) Hasas olarak tehlike kategorisi belirtilen Dianthus plumbeus taksonu da alanda yayılış göstermektedir.

İron sazlığının farklı habitat tipleri fauna açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır. Alanda tespit edilen 2 balık türünden 1i Hassas(V) kategorisinde, 4 sürüngen türünden 1 i hassas (VU), 3 amfibi türünden 1 tanesi hassas(VU) kategorisinde yer almaktadır. Alanda ayrıca 2 memeli türü tespit edilmiştir. Alanda tespit edilen 86 kuş türünden 1 tanesi yakın tehlike (NT) kategorisinde yer almaktadır.

İron sazlığı Alt Havzası içerisinde yer alan yerleşim yerlerinde, alanın daha çok mera karakteri sunması ve manda yetiştiriciliğine uygun habitatların olması yanında hayvancılığın daha karlı olması nedenleriyle temel ekonomik yapı hayvancılığa dayalıdır.  Sonra sırası ile ekonomik yapı içerisinde tarım ikinci sırada, diğer (işçi, memur, emekli) gelmektedir. Turizm sektöründe ise kayda değer ekonomik gelir elde edilmemektedir.

Araştırma alanında ticari değeri en yüksek hayvan türü manda yetiştiriciliğidir.  Mandalar ekstantif yetiştirmeye en uygun mera hayvanlarıdır. Et ve süt verimi yönünden önem taşıyan manda yetiştiriciliği ve manda sütünden elde edilen ürünler hayvansal ürünler içerisinde en fazla tercih edilendir.

Van ili Tuşba ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan Karasu Sulak Alanı, Van Gölü'nün doğusunda yer almakta olup Bitlis, Van ve Tuşba yerleşim birimlerine sırası ile 188.0 km, 20.0 km ve 15.0 km uzaklıkta yer almaktadır. Alanın içerisinde zeve şehitliği de yer almaktadır. Alan Yüzüncü Yıl Üniversitesi kampüsüne 2.0 km mesafede olduğundan doğa laboratuvarı olarak da kullanılmaktadır.

1649.0 m yükseklikte ve 4.4 km2 genişliğindedir.

Karasu deltası, Karasu çayının Van Gölüne dökülmeden önce oluşturduğu geniş bir alanda yer almıştır. İlkbaharda karasu çayının artmasıyla sazlık alanı genişlemekte ve canlılar için olumlu koşullar sağlamaktadır. Yazın tarım ve sulama amacıyla dereden su çekilmesi sonucunda Deltadaki su miktarı azalmakta ancak tamamen kurumamaktadır.

Van Gölü'nün doğusunda yer alan Karasu Sulak Alanı, Van Gölü'nü besleyen önemli akarsulardan bir olan Karasu Nehri'nin gölle buluştuğu deltada yer almkatadır. Karasu Sulak Alanı çevresinde Üst Pliyosen yaşlı Van Gölü Formasyonuna ait çakıltaşı, çamurtaşı ve kumtaşı ardalanmasına sahip sedimanter birim yüzeylenirken, sulak alanın bulunduğu bölgede ise Karasu Nehrinin çökelimini sağladığı Kuvaterner yaşlı Alüvyonlar yüzeylenmektedir. Sulak Alanın ana beslenimini yağışlarla birlikte Karasu Nehri oluştururken, boşalımını ise buharlaşma ve yüzeysel akım oluşturmaktadır. Sulak alandaki su seviyesi Van Gölü tarafından kontrol edilmektedir. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Karasu Sulak Alanı yakın dolayında gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 465.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 8.5 °C olarak hesaplanmıştır.

Karasu Sulak Alanı, ülkemizin doğusunda yer alan Van Gölü Kapalı Havzası içinde yer almakta olup, Van Gölü'nün doğusunda Karasu Nehri'nin beslenme alanında yer almaktadır. Karasu Nehri'nin Van Gölü ile birleştiği nokta dikkate alınarak oluşturulan yüzeysel drenaj alanı 1766.0 km2 olarak hesaplanmıştır. Karasu Sulak Alanının toplam alanı yaklaşık 1.0 km2 olarak hesaplanmıştır. Karasu Sulak Alanını besleyem Karasu Nehri'nin yüzeysel drenaj alanı 1766.0 km2 olup en düşük, en yüksek ve ortalama debi değeri ise sırası ile 1.847 m3/s, 11.260 m3/s ve 4.882 m3/s olarak hesaplanmıştır. Karasu Sulak Alan sistemindeki su seviyesi Van Gölü tarafından kontrol edilmektedir. Van Gölü Çevresinde yer alan; EİE 2501 Tatvan (1944-2005), EİE 2508 Van İskele (1969-2005) ve EİE 2510 Güzelkonak (1989-2005) ile DSİ Gevaş (2005-2010) Göl Gözlem İstasyonlarından (GGİ) gözlenen aylık ortalama göl su seviye verilerinin değerlendirmesi sonucunda, Van Gölü'nde 1944-2010 yılları arasında kalan 67 yıllık sürede gözlenen uzun yıllar yıllık ortalama en düşük ve en yüksek su seviyesi 1646.97 m ile 1650.26 m arasında değişmekte olup, uzun yıllar ortalama su seviyesi ise 1648.33 m olarak hesaplanmıştır.

Karasu Deltası, sazlık, bataklık, akarsu boyu, kumluk alan, tatlısu ve acı suyun beraber bulunduğu havzadaki önemli bir alandır. Deltanın gölle bağlantısından dolayı gölde endemik inci kefali balığı üremek için deltaya göç etmektedir. Alandaki yoğun sazlık kesim başta kuş ve sürüngenler için önemli yaşam alanlarını teşkil etmektedir. Su içi vejetasyonunda Potemegetum pectinati, sahile yakın çayır alanlarda Scorzoneretum parviflorae birliği yayılış göstermektedir. Irmak taşkın sahası boyunca dağılış gösteren Alopecuretum arundinaceae birliği yayılış göstermektedir. Göle dökülen ırmak ağızlarına yakın hafif tuzlu yerlerde Butometum umbellati;  Göl sahillerinde 2 m ye kadar olan derinliklere kadar alanlarda bulunan Phragmitetum australi bitki birliklerinin üyeleri bulunur.

Alandaki endemik fauna sayısı dikkat çekmektedir. Özellikle balıklarda bu sayı daha fazladır. Deltada tespit edilen 5 balık türünden 3 tanesi endemiktir(1 tür Tehlikede(EN) 1 tür kritik tehlikede(CR), 1 tür yakın tehlikede (NT), 1 tür Hassas(Vu)kategorisinde yer almaktadır. Tespit edilen 5 sürüngen türünden bir tanesi endemik ve tehlike kategorisinde(EN), 1 taneside hassas(VU) kategorisinde yer almaktadır. Alanda 3 amfibi ve 6 memeli türü belirlenmiştir(1 tanesi tehlike sınırını (NT)kategorisindedir). Alanda 133 kuş türü belirlenmiştir (3 tanesi tehlike(EN) kategorisinde,1 tanesi yakın tehlike (NT) kategorisinde yer almaktadır.

Bitlis ili Ahlat ilçesi Ovakışla beldesinin kuzeyinde yer alan Nazik Gölü, Nemrut Krater Gölü Ramsar Alanı'nın kuzeyinde yer almakta olup Bitlis, Muş, Van, Ahlat ve Tatvan yerleşim birimlerine sırası ile 84.0 km, 90.0 km, 220.0 km, 31.0 km ve 63.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

1820.0 m yükseklikte ve 158.3 km2 genişliğindedir.

Nazik Gölü, kış aylarının soğuk geçtiği yıllarda tamamen donmaktadır. Göl çevresindeki yerleşim alanlarına ulaşım donan göl üzerinden sağlanmaktadır. Gölün fazla suları güneydoğu ucundan Ahlat'ın Karmuç çayına doğru akmaktadır. Bu akıntı üzerine yerleştirilen bir regülatörle Nazik Gölü'nün suları, Ovakışla ve Ahlat Ovaları'nın sulanması için kullanılıyor.

Nemrut Krater Gölü'nün kuzeyinde yer alan Nazik Gölü doğal sulak alan özelliği sergilemekete olup sulak alanının en derin noktası su yüzeyinden itibaren 14.0 m iken gölün su yüzeyinden itibaren ortalama derinliği 8.1 m olarak hesaplanmıştır. Fakat 1980'li yılların ortalarında Nazik Gölü'nün güneydoğu kesiminde yer alan Suçıkan Deresi üzerine inşa edilen regülatörden kontrollü olarak Ovakışla (Ahlat) Sulama Projesi kapsamında bu dereye su verilmektedir. Nazik Gölü alt drenaj alanı içinde Pliyosen-Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlar (andezit, bazalt) yüzeylenmektedir. Nazik Gölü sulak alan sisteminde su noktalarını, mevsimsel akarsular, komşu havzadan kalan ile iletilen sular, göl ve gölün batısında yer alan sazlık-bataklık alanlar oluşturmaktadır. Nazik Gölünün ana beslenimini yağışlar, mevsimsel akarsular ve en önemlisi alanının doğu sınırında yer alan kanal oluşturmaktadır. Nazik Gölü'nün doğusunda yer alan Yoğurtyemez köyünün yaklaşık 5.0 km güneybatısında Süfresor Deresi üzerine kurulan regülatörden alınan sular, Ovakışla (Ahlat) Sulama Projesi kapsamında yapılan bir kanal ile Nazik Gölü'nü beslemektedir. Gölden boşalımı ise buharlaşma ve regülatörden kontrollü bırakılan sular oluşturmaktadır. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Nazik Gölü yakın dolayında yarı-nemli iklim tipi hakim olup gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 599.0 mm/yıl ve serbest su yüzeyinden buharlaşma miktarı 1099.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 8.5 °C olarak hesaplanmıştır.

Nazik Gölü ülkemizin doğusunda yer alan Van Gölü Kapalı Havzası'nın kuzeydoğusunda yer almakta olup, Van Gölü'nü besleyen Süfresor Deresi'nin beslenme alanında yer almaktadır. Nazik Gölü, göl alanı (46.7 km2) dahil 286.6 km2'lik drenaj alanına sahip olup hidrolojik olarak 2 tane alt havzadan oluşmaktadır. Nazik Gölü sulak alan hidrolojik sisteminin alt havzalar, bu sistemlere yüzeysel akımla ve kanalla beslenim gerçekleştiren akarsu kolları dikkate alınarak Nazik Gölü'nün boşalım noktasından itibaren oluşturulmuştur. Bu alt havzalar, Nazik Gölü (149.0 km2) ve Kanal (137.6 km2) alt havzaları olarak adlandırılmıştır. Nazik Gölü'nün toplam serbest su yüzeyi alan 46.7 km2 olup çevresi ise 34.5 km'dir. Nazik Gölü sahip olduğu alt drenaj alanının (149.0 km2) yaklaşık % 31.3'ünü kapsamaktadır. Nazik Gölü alt drenaj alanında ortalama 0.534 m3/s ve kanal drenaj alanında ise 0.718 m3/s oranında bir yüzey suyu katkısı gelmekte olup Nazik Gölü sulak alan sitemindeki toplam ortalama yüzeysel akım ile beslenim miktarı 1.253 m3/s olarak hesaplanmıştır. Nazik Gölü çıkışından yer alan regülatörden Suçıkan Dereye verilen su miktarı ise 0.508 m3/s olarak hesaplanmıştır. Nazik Gölü'nün beslenimini oluşturan gölün B'da ki Nazik köyü yakınlarındaki akarsuların iletkenlik ile pH değerleri sırası ile 91.0 mS/cm ve 83.0 mS/cm ile 7.69 ve 7.63 olarak ölçülmüştür. Ayrıca Nazik Gölü'nün D'da Yoğurtyemez köyü yakınlarında gelen ve gölü yapay olarak besleyen kanaldaki suyun iletkenlik ve pH değeri ise 273.0 S/cm ve 9.44'dür. Nazik Gölü çıkışında yer alan regülatörden Suçıkan Deresi'ne verilen suyun iletkenlik ve pH değeri ise 304.0 S/cm ve 8.70 olarak ölçülmüştür.

Nazik Gölü'nün etrafı ağaç bakımından fakirdir. Gevenlerin oluşturduğu step vejetasyonu hakimdir. Alanın Doğu ve batı kısımlarında yer yer küçük sazlıklar vardır. Suyun azaldığı dönemlerde bataklık kesimler artmaktadır. Köylerde ve güney kesimlerde söğüt ağaçları görülmektedir. Alanda sazan balığı avcılığı yapılmaktadır. Göl çevresinde yer alan Gölgören ve Dilburnu köylerinin yakınlarındaki kıyıların sığ kesimlerinde Polygonum amphibium, Butomus umbellatus, Schoenoplectus lacustris subsp. tabernaemontani, Phragmites australis gibi türlerin, su içi vejetasyonda ise Potamogeton lucens ve P. perfoliatus'un dominant olduğu bir bitki örtüsü gelişmiştir.

Alan ve yakın civarında 4 sürüngen türü tespit edilmiştir. Ayrıca göl ve kıyısında 2 amfibi türü ve 5 memeli türü(1 tanesı yakın tehlike(NT) kategorisinde) belirlenmiştir. Alanda 4 balık türü yaşamaktadır. Bunlardan bir tanesi endemik olan inci kefali(NT),bir tanesi Hassas(VU) kategorisinde, 1 tanesi hakkında da IUCN de yeterince bilgi bulunmamaktadır(DD), alan ve çevresinde 63 kuş türü belirlenmiştir. Bunlardan bir tehlike kategorisinde yer almaktadır.

Nazik Gölü Sulak Alanında hazine ve özel şahıs arazileri mevcuttur. Özel şahıs arazilerinde çok kısıtlı alanlarda sulu tarım yapılmaktadır. Özel şahıs arazilerinin büyük kısmında kuru tarım yapılmaktadır. Yaklaşık 12.220 ha. Alanın 6194 ha hazineye ait, yaklaşık 2.900 ha. özel mülkiyete aittir.

Van il merkezinin doğusunda yer alan Turna Gölü, Van Gölü Kapalı Havzası içinde yer almakta olup Van, Gürpınar ve Özalp yerleşim birimlerine sırası ile 33.0 km, 34.0 km ve 60.0 km uzaklıkta yer almaktadır. Turna Gölü diğer adı ile Keşiş Gölü Van'a 34 km. mesafede Gürpınar ilçesi sınırlarında ve Erek dağının zirveye yakın bir düzlüğünde bulunuyor. Turna Gölü'ne iki farklı yoldan ulaşılabiliyor. Birincisi, Kurubaş Köyü'ne varmadan Gölardı Köyü'ne giden yol. Gölardı Köyü'nden 5 km.'lik bir tırmanışla yaylaya ulaşılıyor. İkincisi, Bostaniçi – Kavuncu Köyü üzerinden Ermanis Köyü'nden alana giden yoldur.

2544.0 m yüksekliğinde ve 40.5 km2 genişliğindedir.

Kaynak suları ve eriyen kar sularının toplanması sonucu oluşan Turna Gölü ilkbahardan itibaren çiçeklerle ve çayırlıklar bezeli bir yaylaya dönüşüyor. Havaların ısınması ile beraber, yöre halkı serinlemek için  göl kenarına pikniğe ve dinlenmeye gelmektedirler. Urartu Kralı II. Rusa (M.Ö. 685 – 645) tarafından küçük bir akarsu vadisinin önünün kapatılmasıyla meydana getirilen sunî bir göl olan Turna Gölü, aslında 2.700 yıldan beri çalışan bir sulama barajı özelliği taşıyor. Dönemin şartları dikkate alındığında gelişmiş bir mühendislik ürünü olan Göl, dağ ve yayla turizmi için oldukça elverişli bir ortam oluşturuyor.

Van Gölü'nün doğusunda yer alan Turna (Keşiş) Gölü doğal göl özelliği sergilemekle birlikte Urartular döneminde (günümüzden 2000 yıl önce) göl önüne (kuzey kesim) yapılan set/bent ile göldeki su seviyesi yükseltilmiş ve göl suları sulama amacı ile halen kullanılmaktadır. Gölün doğu kesiminde Kratese yaşlı Ofiyolitik Melanj ve diğer kesimlerde ise Eosen-Alt Miyosen yaşlı çakıltaşı, kumtaşıve çamurtaşı ardalanmasından oluşan sedimanter birim yüzeylenirken sulak alanın yakın dolayında ise silt-kil-kum birimlerinden oluşan Kuvaterner yaşlı Alüvyon yüzeylenmektedir. Gölün beslenimi yağışlarla birlikte çevresindeki mevsimsel akarsular ve yeraltısuyu ile gerçekleşiriken gölden yüzeysel akım ile boşalım gölün kuzeyinde Karamağara Deresi ile gerçekleşmektedir. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Turna Göl'nün yakın dolayında gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 457.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 5.0 °C olarak hesaplanmıştır.

Van il merkezinin doğusunda yer alan Turna Gölü yaklaşık 55.0 km2'lik bir yüzeysel drenaj alanına sahiptir. Drenaj alanı içinde yer alan mevsimsel akarsular ile beslenmektedir. Göl çevresinde yeraltısuyu seviye gözlemleri ile ilgili her hangi bir kayıt söz konusu değildir. Söz konusu göl tabanından havza dışına yeraltısuyu katkısının olmadığı veya ihmal edilebilecek düzeyde olduğu düşünülmektedir. Hidrolojik açıdan değerlendirildiğinde, göle drenaj alanında göle yeraltısuyu katkısı söz konusu olup gölden yeraltısuyu ile boşalımın olmadığı öngörülmektedir.

Turna (Keşiş) Gölü, çok sayıda su kuşunun üreme ve yaşama alanı. Özellikle ilkbaharda göl içersinde farklı türlerin beslenmesi, barınması ve kuluçkaya yatması için uygun sazlık ve geniş çayırlık ortamlar mevcuttur. Göl, göç dönemlerinde oldukça aktiftir. Tatlısu kaynağı olmasından dolayı çevredeki canlı türleri su ihtiyaçlarını buradan gidermektedirler. Göl yüzeyinin büyük bir kısmını Schoenoplectetum tebernaemontanii lacustris subsp. tabernaemontanii toplulukları örter. Göl'ün sığ kıyılarında ve yüzeyden suyun çekildiği nemli geçiş bölgelerinde Eleocharis palustris'in yoğun örtüyü oluşturduğu bir topluluk gelişme göstermiştir.

Yüksek rakımlı bir tatlı su gölü olmasından dolayı o bölgedeki canlılar için hayati önem taşımaktadır. Alanda hassas(VU) kategorisinde bir balık, 2 amfibi türü, 1 tanesi hassas(VU) kategorisinde 5 sürüngen, 1 tanesi yakın tehlike kategorisinde olan 5 memeli ve 2 tane tehlike (EN)1 tane yakın tehlike(NT) kategorisnde yer alan 79 kuş türü belirlenmiştir. Önceki yıllarda yapılan gözlemlerde Tehlike kategorisinde bulunan Dikkuyruk Ördek(Oxyura leucocephala) alanda gözlemlenmezken, 2014 yılında alanda kayıt altına alınmıştır.

Urartular, asırlar önce Van ve çevresinde yüksek bir su medeniyeti kurarak, sulu tarımı hayata geçirmişler. Van'ın merkezinde Şamram Kanalı ile sulama yapılırken, Turna Gölü veya kurucusunun adıyla Rusa Gölü ve çevresindeki küçük barajlar vasıtasıyla suları toplayarak hem başkentin su ihtiyacını karşılamışlar, hem sulu tarımı uygulamışlar. Van Ovası'na kadar birbiriyle bağlantılı olarak yapılan 4 adet baraj ve göletten biri olan Turna Gölü, geçirmiş olduğu küçük onarımlarla 2.700 yıldan beri çalışmaktadır. Turna Gölü'nden batı yönüne doğru akıtılan sularla, Van Ovası'nın sulanamayan kuzey batı ve güney doğu kesimlerindeki tarım alanları asırlardır sulanmaktadır.

Hakkari ili Yüksekova ilçesinin güneyinde yer alan Yüksekova Sazlıkları Sulak Alanı, Hakkari, Van ve Yüksekova yerleşim birimine sırası ile 105.0 km, 206.0 km ve 14.0 km uzaklıkta yer almaktadır.

1853.0 m yükseklikte ve 248.2 km2 genişliğindedir.

Alan, Zap Suyu vasıtasıyla Dicle Nehri'ne karışan Nehil Çayı'nın oluşturduğu etrafı yüksek dağlarla çevrili taşkın ova niteliğindedir. Ovada yer alan birçok küçük dere Nehil Çayı'na karışır. Nehil Çayı'nın taşkın alanı boyunca mevsimsel bataklıklar ile sulak çayırlar yer alır. Ovanın büyük bir bölümü baharda taşkına maruz kalır. Ayrıca kış aylarında Nehil Sazlığı'nın büyük bir bölümü karla kaplıdır. Yaz aylarında ise Nehil Sazlığı'nın büyük bir bölümünü çayırlık alan oluşturur.

Yüksekova ilçesinin güneyinde yer alan Yüksekova Sazlıkları Sulak Alanı, Zapsuyu'nun (Çığılsuyu) ana beslenim kollarından biri olan Nehil Çayının membasında yer almaktadır. Sulak alan, güneyde Cilo Dağları, kuzeyde ise Yüksekova-Şemdinli karayolu ile sınırlanmaktadır. Yüksekova Sazlıkları sulak alanı sığ (~0.3 m) bir derinliğe sahip olup doğal sulak alan özelliği sergilemektedir. Fakat sulak alandaki su seviyesi ovanın batı-güneybatı kesimine açılan drenaj kanalları ile kontrol edilmektedir. Yüksekova Sazlıkları Sulak Alanının doğu ve kuzey kesimlerinde Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı metamorfik birimler (gnays, şist, kuvarsit, mermer) ve batı ve güney kesimlerinde Üst Kratese yaşlı ofiyolitk kayaçlar yüzeylenirken sulak alanın yakın dolayında ise silt-kil-kum birimlerinden oluşan Kuvaterner yaşlı Alüvyon yüzeylenmektedir. Sulak Alanın ana beslenimini yağışlar, akarsular (Badave Deresi, Karput Deresi ve Merkeç Çayı) ve alüvyon ovada yer alan soğuksu kaynakları oluştururken, boşalımını ise buharlaşma ve yüzeysel akım (Nehil Çayı) oluşturmaktadır. Doğu Anadolu karasal iklim tipinin egemen olduğu Yüksekova Sazlıkları Sulak Alanı yakın dolayında gözlenen uzun yıllar yıllık toplam yağış miktarı 700.0 mm/yıl ikin uzun yıllar ortalama sıcaklık değeri ise 6.5 °C olarak hesaplanmıştır.

Alanın etrafındaki yüksek dağ ve tepe proflleri sazlığı bir çanak şeklinde çevre nahil çayının bu çanak içerisinde yayılması sonucunda sazlık ve çayırlık alanlar gelişmiş ve fauna için bölgede önemli bir alan oluşturmuştur. İlkbaharda alanın su potansiyeli yönünden zengin olması canlıları üreme için tercih sebebidir. Alan ağırlıklı olarak Phragmites australis sazlıkları ve sazlıkları çevreleyen Hordeum violaceum ve Juncus gerardii ile Carex diluta Bitki Topluluklarının yoğun olduğu sulak çayırlar, taban suyu daha az olan alanlarda Iris spuria subsp. musulmanica toplulukları göze çarpar.

Nehil sazlığı Hakkari bölgesinin en önemli sulak alanlarından birisidir. Alanın sazlık kesiminde ve yamaçlarda bulunan step ve dağlık kesiminde 3 sürüngen tespit edilmiştir(1 tanesi hassas(VU) kategorisinde), Alanda 2 amfibi ve 1tanesi hassas(VU) kategorisinde 6 memeli ve sazlığı besleyen akarsularda 1 tanesi Hassas(VU) kategorisinde olmak üzere 2 balık türü belirlenmiştir. Alan kuşlar açısından da oldukça kullanışlıdır. Alanda 116 kuş türü belirlenmiştir. Bu türlerden 2 tanesi tehlike(EN) kategorisinde, 1 tanesi yakın tehlikede ve 1 tanesi de Hassas(VU)kategorisinde yer almaktadır.