Ülkemizde, "milli ve milletlerarası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine, özellik ve karakterleri bozulmadan korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemek" amacıyla 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu, 11.8.1983 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve bu kanunla koruma statülerinden olan milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı, tabiat anıtı tanımları yapılmıştır.

Milli Parklar Kanun'unda, tabiat anıtları; "tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçaları," olarak tanımlanır.

Nemrut Kalderası, Van ve Bitlis Ovalarının en yüksek tepesinde Nemrut Dağının patlaması sonucu oluşan ve büyük bir kaldera çöküşünün yapısal özelliklerini gösteren ülkemizin volkanizma faaliyetleri açısından en karakteristik ve en orijinal yeryüzü şekillerinden birisi özelliği taşıması nedeniyle 2873 sayılı Milli Parklar Kanununa göre 31.10.2003 tarihinde toplam 4.804,7 hektar alanıyla "Tabiat Anıtı" olarak ilan edilmiştir.

Nemrut kalderası tabiat anıtı gerek oluşumu ve buna bağlı olarak jeolojik, jeomorfolojik ve hidrojeolojik özellikleri açısından ve gerekse floristik ve görsel peyzaj değerleri açısından zenginliği ve bakirliği nedeniyle günümüze kadar pek çok koruma statüsü ile koruma altına alınmıştır. Bunlar; I. Derecede Doğal Sit, Tabiat Anıtı, Turizm Alanı ve Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan-RAMSAR Alanıdır.

Nemrut Kalderası Tabiat Anıtı/RAMSAR Alanı Doğu Anadolu Bölgesinde Van Gölü'nün batısında Bitlis İl sınırları içinde Tatvan (Bitlis), Ahlat (Bitlis) ve Güroymak (Bitlis) ilçelerine ait topraklar üzerinde yer almaktadır. Tabiat Anıtı, Tatvan İlçesinden yaklaşık 12 km, Ahlat İlçesinden 24 km. uzaklıktadır. Bitlis iline 32 km, Muş iline 61,5 km. mesafededir. Tabiat Anıtı'nın tamamı devlet ormanı statüsünde olup T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, (Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü) XIV. Bölge Müdürlüğü'ne bağlı Bitlis Şube Müdürlüğü'nün sorumluluğundadır.

Nemrut krateri Türkiye'de birinci, Avrupa'da dördüncü, Dünya'da on altıncı sırada yer almaktadır. Yaklaşık 6 km çapındaki Nemrut Krater Gölü ise büyüklük bakımından ABD'nin Oregon eyaletindeki Mount Mazama krater gölünden sonra Dünyada ikinci durumdadır. Büyük Göl'ün ortalama derinliği 100 m olup, en derin yeri 155 m'dir. Bundan başka 4 göl daha vardır. Ilık Göl ikinci büyük göldür. Diğer 3 göl ise yaz mevsimlerinde kurumaktadırlar. Ilık Göl'ün kıyılarında sıcak su kaynakları vardır. 150 m doğusunda da sıcak buhar yarıkları bulunmaktadır. Sıcak suyun içinde erimiş olarak mineraller mevcuttur.

Dünyanın en büyük ikinci krater gölünü içinde barındıran kaldera, hem floristik açıdan (endemizm oranı % 3.39, 10 endemik takson) önemli özelliklere sahip, hem sahip olduğu (yapısı itibariyle hem sıcak hem soğuk yapılı göl içermesinden dolayı) farklı özelliklerdeki göllerle önemli bir sulak alan, hem doğanın gücünü gösteren müthiş bir krater ağzı gibi çok kıymetli özelliklere sahiptir.